user_mobilelogo
nivo nivo nivo nivo nivo

    Ο Henri de Toulouse-Lautrec (1864–1901) φιλοτέχνησε την λιθογραφία του με τίτλο Divan Japonais γύρω στο 1893. Βρισκόμαστε μέσα σε έναν αγαπημένο χώρο για τον καλλιτέχνη, μέσα σε ένα cafe-concert, σε ένα cabaret της Μονμάρτης.

   Τα cafes-concerts έχουν την μορφή συνηθισμένων καφέ, στα οποία λαμβάνουν χώρα διάφορα καλλιτεχνικά δρώμενα. Είναι ένας χώρος διασκέδασης που προβάλλει χορευτές, ηθοποιούς και μουσικούς. Εκεί συναθροίζεται ο φιλότεχνος κόσμος του Παρισιού για να διασκεδάσει, να κοινωνικοποιηθεί, αλλά και να κάνει γνωστό το καλλιτεχνικό του έργο. Ξεκίνησαν ως ένα νέο και πρωτότυπο αστικό υπερθέαμα και κατά το 1860 έγιναν θεσμός για την γαλλική πρωτεύουσα.

   Toulouse Lautrec, Divan JaponaisΤο Divan Japonais άνοιξε το 1886 και πήρε το όνομά του από ένα ποίημα του Mallarme, αλλά και την μόδα της εποχής! Έχει προσφάτως ανακαινιστεί (το 1893) και η διακόσμησή του είναι ψευδο-ανατολίτικη, με λάκα στα έπιπλα, μπαμπού και μεταξωτές κουρτίνες, ενώ οι σερβιτόρες του φορούν κιμονό. Λέγεται πως εδώ έγινε το πρώτο στριπτίζ, όταν το 1894 μία χορεύτρια εμφανίστηκε στο τέλος της παράστασής της μόνο με ένα ροζ μαγιό.

   Ο Lautrec ξεκίνησε να επισκέπτεται το Divan Japonais το 1891, προκειμένου να βλέπει από κοντά την αγαπημένη του τραγουδίστρια Yvette Guilbert. Στο έργο αυτό, ωστόσο, πρωταγωνιστεί μία άλλη διάσημη καλλιτέχνης της εποχής, και φίλη του Lautrec, η Jane Avril. Γνωστή και ως “La Melinite” (η Εκρηκτική), η Jane Avril ήταν μία από τις πιο γνωστές χορεύτριες του Παρισιού. Παιδί εκτός γάμου, με πολυτάραχη παιδική και εφηβική ηλικία, η Jane Avril, λέγεται ότι ανακάλυψε το ταλέντο της στον χορό όταν βρισκόταν σε άσυλο, στο οποίο νοσηλευόταν λόγω κακής ψυχολογικής κατάστασης. Ήταν ευγενής και μορφωμένη, και σε αντίθεση με τις άλλες χορεύτριες του cancan, μπορούσε να συναναστρέφεται ανθρώπους του πνεύματος, όπως ο Oscar Wilde, ο Alphonse Daudet, ο Robert Sherard και φυσικά ο Lautrec με τον οποίο την συνέδεε μία ειλικρινής, βαθιά φιλία μέχρι τον θάνατο του καλλιτέχνη. Η ίδια τον ευγνωμονούσε, καθώς με τις αφίσες του την έκανε γνωστή σε όλο το Παρίσι. Ποτέ δεν απευθύνθηκε σε άλλον καλλιτέχνη για να διαφημίσει τις εμφανίσεις της και στην αυτοβιογραφία της είχε γράψει αναφερόμενη στην συνεργασία τους: «Είναι περισσότερο από βέβαιο ότι οφείλω σε αυτόν τη διασημότητα που απολάμβανα από τη στιγμή που εκείνος φιλοτέχνησε την πρώτη του αφίσα για μένα».  

   Όταν ο Lautrec καλείται να φιλοτεχνήσει μια αφίσα για τη διαφήμιση του μαγαζιού από τον ιδιοκτήτη του Édouard Fournier, δεν διστάζει να τοποθετήσει την κομψή, ντυμένη στα μαύρα, Jane Avril σε δεσπόζουσα θέση, στο κέντρο της σύνθεσης. Συνοδεύεται από τον διάσημο κριτικό τέχνης Edouard Dujardin, τον οποίο βλέπουμε δεξιά και παρακολουθούν μια παράσταση. Μπροστά τους διακρίνουμε μουσικά όργανα και τα χέρια του μαέστρου να διευθύνουν με χάρη οδηγώντας το βλέμμα μας στην σκηνή. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός πως η Yvette Guilbert, η άλλοτε φίρμα του μαγαζιού, το οποίο έπρεπε να προβληθεί μέσα από την αφίσα, βρίσκεται στο επάνω αριστερό άκρο του έργου, αισθητά μικρότερη σε κλίμακα, καθώς απομακρύνεται από τον θεατή και αποδίδεται ακέφαλη! Ωστόσο, το παρουσιαστικό της και κυρίως το σήμα κατατεθέν της - τα μακριά μαύρα γάντια της - παραπέμπουν σε αυτή. Εδώ ο Lautrec αποδεικνύει το εμπορικό του δαιμόνιο και με ένα μαρκετίστικο τέχνασμα, αφήνει τον θεατή με την εντύπωση ότι θα παρακολουθήσει την διάσημη πλέον Yvette Guilbert, η οποία έχει πάψει να εμφανίζεται στο Divan Japonais εδώ και περίπου δύο χρόνια. Από την άλλη πλευρά, το μαγαζί φαίνεται να διατηρεί δυναμική παρουσία στην νυχτερινή ζωή της πόλης, καθώς στο κοινό του συναντάμε ανθρώπους από τον χώρο της τέχνης, όπως η Jane Avril, αλλά και της διανόησης, όπως ο Edouard Dujardin.

   Η αφίσα αυτή λειτουργεί και σαν διαφήμιση του μαγαζιού, αλλά και της ίδιας της Jane Avril η οποία φαίνεται να μονοπωλεί το ενδιαφέρον του διάσημου κριτικού τέχνης που γέρνει επάνω της, σε μια ένδειξη οικειότητας και άμεσης επικοινωνίας. Ο  Dujardin «προστατεύει» με το κύρος του την Jane Avril και κατ’ επέκταση την τέχνη και την ακόμη αμφιλεγόμενη μορφή αυτής, τον χορό.

   Στο έργο αυτό, ο Lautrec συνοψίζει όλα τα χαρακτηριστικά της ώριμης τεχνοτροπίας του. Ξεχωρίζει το φωτογραφικό καδράρισμα, που δεν διστάζει να κατακερματίσει τις ανθρώπινες μορφές, τόσο στο πρώτο επίπεδο, όσο και στο φόντο με την σκηνή του θεάματος. Η ματιά του φωτογράφου για την δημιουργία της σύνθεσης, η αίσθηση του φευγαλέου και του εφήμερου, σαν ο καλλιτέχνης να αποτυπώνει μία στιγμή της ορατής πραγματικότητας, είναι στοιχεία που ξεχώρισε και εξέλιξε ο Lautrec από το έργο του Edgar Degas.

   Προφανή είναι, επίσης, τα ερεθίσματα από την ιαπωνική χαρακτική. Η αναγωγή των εκφραστικών μέσων στα αρχέτυπά τους, η κυριαρχία της γραμμής, τα συμπαγή περιγράμματα, το επίπεδο χρώμα, η έλλειψη βάθους, το στιλιζάρισμα και η τάση προς μία γελοιογραφική απόδοση των μορφών, που απορρίπτει κάθε περιττό, περιγραφικό στοιχείο, καθιερώνουν τον Lautrec ως τον σημαντικότερο χαράκτη της εποχής του και έναν πρωτοπόρο μοντερνιστή της Belle Epoque.

 

Info

Henri de Toulouse-Lautrec

“Divan Japonais”, π. 1893

Λιθογραφία, 80.8 x 60.8 εκ.

 

Tamara de Lempicka

Tamara de Lempicka

Η καλλιτέχνης-Persona του 20ου αιώνα

View more
Jan van Eyck

Janvan Eyck

Η Αναγέννηση του Βορρά

View more

Αναζήτηση